តើវត្តភ្នំ និងភ្នំពេញមានប្រវត្តិមកពីណា និងមានទំនាក់ទំនងគ្នាដូចម្តេចខ្លះ?
ភ្នំពេញ៖ រាជធានីភ្នំពេញត្រូវបានសាងសង់ឡើងជាលើកដំបូងនៅក្នុងឆ្នាំ១៤៣៤ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទពញាយ៉ាត។ ភ្នំពេញគឺជាឈ្មោះដូនចាស់ម្នាក់ឈ្មោះពេញ។ ដូនពេញដែលជាមនុស្សគួរឲ្យគោរពស្រឡាញ់ពីអ្នកផងទាំងពួង និងប្រកបដោយសន្តានចិត្តសប្បុរសធម៌បានមកតាំងទីលំនៅត្រង់ម្តុំមាត់ទន្លេ«ចតុមុខ»ដែលជាទីប្រសព្វនៃទន្លេមេគង្គលើ,មេគង្គក្រោម, ទន្លេសាប និងទន្លេបាសាក់។
ថ្ងៃមួយក្នុង គ.ស ១៣៧២ ភ្លៀងបានបង្អុរចុះមួយមេយ៉ាងធំធ្វើឲ្យទឹកទន្លេជន់លិចល្ហល្ហាច។ ពេលនោះដូនពេញដែលបានចុះទៅកំពង់ទឹកស្រាប់តែឃើញដើមគគីរដ៏ធំមួយដើមត្រូវបានទឹកទន្លេកួចអណ្តែតវិលវល់នៅក្បែរច្រាំង។ ឃើញដូច្នេះ ដូនពេញក៏ហៅអ្នកជិតខាងឲ្យមកជួយទាញយកដើមគគីរនោះមកលើគោក។ ពេលស្រង់ដើមគគីរចេញពីក្នុងទឹកបានហើយ ដូនពេញក៏ប្រទះឃើញព្រះពុទ្ធរូប៤ព្រះអង្គតូចៗធ្វើពីសំរឹទ្ធិ និងទេវរូបមួយអង្គទៀតធ្វើពីថ្ម ស្ថិតនៅក្នុងប្រហោងឈើគគីរនោះ។
ដូនពេញមានសេចក្តីត្រេកអរឥតឧបមា ហើយក៏បានចាត់ការសង់ខ្ទមតូចមួយសម្រាប់តម្កល់វត្ថុជាទីសក្ការៈទាំងនោះទុកជាបណ្ដោះអាសន្ន។ ក្រោយមក ដូនពេញក៏អំពាវនាវឲ្យអ្នកជិតខាងជួយលើកដីពូនជាកូនភ្នំមួយ ហើយបន្តិចម្តងៗ កូនភ្នំនោះក៏បានក្លាយទៅជាភ្នំដ៏ធំមួយ។ ដូនពេញក៏ចាត់ឲ្យគេសង់ព្រះវិហារមួយដើម្បីតម្កល់ព្រះពុទ្ធរូបសំរឹទ្ធិទាំង៤អង្គ។ ចំណែកឯព្រះពុទ្ធរូបមួយអង្គទៀតដែលធ្វើពីថ្មក៏ត្រូវបានគេដង្ហែយកទៅតម្កល់ក្នុងអាសនៈមួយនៅឯជើងភ្នំប៉ែកខាងកើតនៃព្រះវិហារ។
បន្ទាប់ពីសាងសង់ព្រះវិហាររួចហើយ ដូនពេញក៏បាននិមន្តព្រះសង្ឃឲ្យមកគង់នៅលើជើងភ្នំនោះដែរ។ គឺចាប់តាំងពីពេលនោះហើយដែលទីតាំងនោះត្រូវបានគេហៅឈ្មោះថា«វត្តភ្នំដូនពេញ» ហើយដែលក្រោយមកត្រូវគេហៅកាត់ថា "វត្តភ្នំ” រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ ឈ្មោះលោកយាយពេញដែលជាអ្នកសាងសង់ទីក្រុងនេះក៏ត្រូវគេយកទៅប្រើជាឈ្មោះទីក្រុង«ភ្នំពេញ»ជារៀងរហូតមក។
ចំណែកឯចេតិយនៅលើកំពូលវត្តភ្នំក៏ត្រូវគេប្រើសម្រាប់តម្កល់អដ្ឋិធាតុរបស់ព្រះបាទពញាយ៉ាត និងគ្រួសារព្រះរាជវង្ស។
មុននឹងជ្រើសរើសយកទីនេះជារាជធានី ព្រះបាទពញាយ៉ាតបានសាងសង់ព្រះរាជវាំងលើកដំបូងនៅត្រង់ទន្លេចតុមុខ គឺនៅត្រង់ព្រះរាជវាំងសព្វថ្ងៃនេះតែម្តង។ ប៉ុន្តែ នៅឆ្នាំ១៤៩៧ រាជធានីត្រូវបានរើទៅតាំងនៅក្រុងអង្គរវិញ។ ឆ្លងកាត់ប្រវត្តិសាស្ត្របត់បែននៃប្រទេសជាតិ រាជធានីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរជាបន្តបន្ទាប់។ រហូតដល់ក្នុងអំឡុងនៃរជ្ជកាលព្រះបាទនរោត្តម ពោលគឺនៅក្នុងឆ្នាំ១៨៦៥ ព្រះរាជវាំងថ្មីមួយត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ភ្នំពេញក៏បានក្លាយជារាជធានីអចិន្ត្រៃយ៍នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាជារៀងរហូតមក។
កាលពីដំបូងឡើយ ភ្នំពេញគ្រាន់តែជាភូមិអ្នកនេសាទតូចមួយដ៏ស្ងៀមស្ងាត់ដែលប្រជុំដោយផ្ទះសង់ពីស្បូវ ពីឬស្សី ឬក៏ពីឈើ ខ្ពស់ផុតពីដី។ រយៈកាលក្រោយមក ទីក្រុងនេះក៏បានស្គាល់អភិវឌ្ឍនភាពជាបន្តបន្ទាប់។ នៅចុងសតវត្សរ៍ទី១៩ អាណាព្យាបាលបារាំងបានធ្វើកិច្ចការជាច្រើនដូចជាការជីកទំនប់ ធ្វើរុក្ខវិថី និងសាងសង់ស្ពានតូចៗ ដែលធ្វើឲ្យភ្នំពេញក្លាយជាទីក្រុងដ៏ស្រស់ស្អាតដាច់គេនៅក្នុងតំបន់។ សង្កាត់មួយត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅប៉ែកខាងជើងទីក្រុងដោយយកលំនាំតាមស្ថាបត្យកម្មអាណានិគមន៍បារាំង។ ផ្ទះត្រូវបានសាងសង់ជាជួរដែលមានផ្លូវខ្វាត់ខ្វែងអមដោយរុក្ខជាតិសងខាងផ្លូវ។ គឺក្នុងសម័យកាលនោះហើយដែលទីក្រុងភ្នំពេញបានក្លាយជា«ទីក្រុងគុជនៅអាស៊ី»។
ថ្ងៃមួយក្នុង គ.ស ១៣៧២ ភ្លៀងបានបង្អុរចុះមួយមេយ៉ាងធំធ្វើឲ្យទឹកទន្លេជន់លិចល្ហល្ហាច។ ពេលនោះដូនពេញដែលបានចុះទៅកំពង់ទឹកស្រាប់តែឃើញដើមគគីរដ៏ធំមួយដើមត្រូវបានទឹកទន្លេកួចអណ្តែតវិលវល់នៅក្បែរច្រាំង។ ឃើញដូច្នេះ ដូនពេញក៏ហៅអ្នកជិតខាងឲ្យមកជួយទាញយកដើមគគីរនោះមកលើគោក។ ពេលស្រង់ដើមគគីរចេញពីក្នុងទឹកបានហើយ ដូនពេញក៏ប្រទះឃើញព្រះពុទ្ធរូប៤ព្រះអង្គតូចៗធ្វើពីសំរឹទ្ធិ និងទេវរូបមួយអង្គទៀតធ្វើពីថ្ម ស្ថិតនៅក្នុងប្រហោងឈើគគីរនោះ។
ដូនពេញមានសេចក្តីត្រេកអរឥតឧបមា ហើយក៏បានចាត់ការសង់ខ្ទមតូចមួយសម្រាប់តម្កល់វត្ថុជាទីសក្ការៈទាំងនោះទុកជាបណ្ដោះអាសន្ន។ ក្រោយមក ដូនពេញក៏អំពាវនាវឲ្យអ្នកជិតខាងជួយលើកដីពូនជាកូនភ្នំមួយ ហើយបន្តិចម្តងៗ កូនភ្នំនោះក៏បានក្លាយទៅជាភ្នំដ៏ធំមួយ។ ដូនពេញក៏ចាត់ឲ្យគេសង់ព្រះវិហារមួយដើម្បីតម្កល់ព្រះពុទ្ធរូបសំរឹទ្ធិទាំង៤អង្គ។ ចំណែកឯព្រះពុទ្ធរូបមួយអង្គទៀតដែលធ្វើពីថ្មក៏ត្រូវបានគេដង្ហែយកទៅតម្កល់ក្នុងអាសនៈមួយនៅឯជើងភ្នំប៉ែកខាងកើតនៃព្រះវិហារ។
បន្ទាប់ពីសាងសង់ព្រះវិហាររួចហើយ ដូនពេញក៏បាននិមន្តព្រះសង្ឃឲ្យមកគង់នៅលើជើងភ្នំនោះដែរ។ គឺចាប់តាំងពីពេលនោះហើយដែលទីតាំងនោះត្រូវបានគេហៅឈ្មោះថា«វត្តភ្នំដូនពេញ» ហើយដែលក្រោយមកត្រូវគេហៅកាត់ថា "វត្តភ្នំ” រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ ឈ្មោះលោកយាយពេញដែលជាអ្នកសាងសង់ទីក្រុងនេះក៏ត្រូវគេយកទៅប្រើជាឈ្មោះទីក្រុង«ភ្នំពេញ»ជារៀងរហូតមក។
ចំណែកឯចេតិយនៅលើកំពូលវត្តភ្នំក៏ត្រូវគេប្រើសម្រាប់តម្កល់អដ្ឋិធាតុរបស់ព្រះបាទពញាយ៉ាត និងគ្រួសារព្រះរាជវង្ស។
មុននឹងជ្រើសរើសយកទីនេះជារាជធានី ព្រះបាទពញាយ៉ាតបានសាងសង់ព្រះរាជវាំងលើកដំបូងនៅត្រង់ទន្លេចតុមុខ គឺនៅត្រង់ព្រះរាជវាំងសព្វថ្ងៃនេះតែម្តង។ ប៉ុន្តែ នៅឆ្នាំ១៤៩៧ រាជធានីត្រូវបានរើទៅតាំងនៅក្រុងអង្គរវិញ។ ឆ្លងកាត់ប្រវត្តិសាស្ត្របត់បែននៃប្រទេសជាតិ រាជធានីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរជាបន្តបន្ទាប់។ រហូតដល់ក្នុងអំឡុងនៃរជ្ជកាលព្រះបាទនរោត្តម ពោលគឺនៅក្នុងឆ្នាំ១៨៦៥ ព្រះរាជវាំងថ្មីមួយត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ភ្នំពេញក៏បានក្លាយជារាជធានីអចិន្ត្រៃយ៍នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាជារៀងរហូតមក។
កាលពីដំបូងឡើយ ភ្នំពេញគ្រាន់តែជាភូមិអ្នកនេសាទតូចមួយដ៏ស្ងៀមស្ងាត់ដែលប្រជុំដោយផ្ទះសង់ពីស្បូវ ពីឬស្សី ឬក៏ពីឈើ ខ្ពស់ផុតពីដី។ រយៈកាលក្រោយមក ទីក្រុងនេះក៏បានស្គាល់អភិវឌ្ឍនភាពជាបន្តបន្ទាប់។ នៅចុងសតវត្សរ៍ទី១៩ អាណាព្យាបាលបារាំងបានធ្វើកិច្ចការជាច្រើនដូចជាការជីកទំនប់ ធ្វើរុក្ខវិថី និងសាងសង់ស្ពានតូចៗ ដែលធ្វើឲ្យភ្នំពេញក្លាយជាទីក្រុងដ៏ស្រស់ស្អាតដាច់គេនៅក្នុងតំបន់។ សង្កាត់មួយត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅប៉ែកខាងជើងទីក្រុងដោយយកលំនាំតាមស្ថាបត្យកម្មអាណានិគមន៍បារាំង។ ផ្ទះត្រូវបានសាងសង់ជាជួរដែលមានផ្លូវខ្វាត់ខ្វែងអមដោយរុក្ខជាតិសងខាងផ្លូវ។ គឺក្នុងសម័យកាលនោះហើយដែលទីក្រុងភ្នំពេញបានក្លាយជា«ទីក្រុងគុជនៅអាស៊ី»។
No comments: